Al 35 jaar lang, sinds de val van de Berlijnse Muur, lezen wij West-Europeanen Midden-en Oost-Europa de les. We vertellen wat ze moeten doen om volwaardige leden van de NAVO en de Europese Unie te worden en te blijven. Dit project keert het perspectief om: wat kunnen wij leren van hen? 

Politici en analisten uit Midden- en Oost-Europa waren de eersten die waarschuwden voor de bedreiging die het revisionistische imperialisme van Rusland vormde voor de vrede in Europa. Na de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne in 2022 behoorden zij tot de trouwste bondgenoten van de Oekraïners in hun strijd om te overleven – en dat zijn ze vandaag de dag nog steeds. Ze wijzen erop dat als Rusland zijn zin krijgt in Oekraïne, de vrede niet zal uitbreken. We moeten ons dan instellen op nieuwe veroveringsoorlogen, zowel door het Poetin-regime als door autocraten elders die zich aangemoedigd voelen door de onwil van democratische staten om te doen wat nodig is om elkaar en een op regels gebaseerde wereldorde te verdedigen. Dit grimmige vooruitzicht komt dichterbij nu de Amerikaanse regering onder Trump de kant van het Poetin-regime kiest tegen Oekraïne en Europa.

De interessantste ideeën komen van politici en denkers die de steun aan Oekraïne invlechten in een breder verhaal over het verdedigen van democratie, mensenrechten en de internationale rechtsorde, en over de offers die we daarvoor moeten brengen. Deze stemmen zijn door de de analist Benjamin Tallis tot ‘neo-idealisten’ gedoopt.

Dit project onderzoekt zowel de sterke als de zwakke punten van het nieuwe idealisme. De verdere ontwikkeling ervan zou baat kunnen hebben bij groen-progressieve inzichten over planetaire grenzen en mondiale onrechtvaardigheden.

Nog een reden om naar het oosten te kijken is de whole-of-society-benadering van defensie die is ontwikkeld door Baltische en Noordse staten. Deze benadering betrekt veel burgers en bedrijven bij de verdediging tegen militaire en hybride dreigingen. Modellen variëren van de inzet van burgervrijwilligers voor territoriale verdediging en civiele bescherming tot (selectieve vormen van) dienstplicht. Kan het betrekken van burgers bij verschillende vormen van defensie leiden tot meer publieke steun voor waarden als democratie en rechtsstaat? Het is de moeite waard om te analyseren of de Baltische en Noordse benaderingen van defensie een nieuw idealisme in de geopolitiek kunnen ondersteunen.

Zie ook ons Engelstalige dossier over neo-idealisme.