In de VS heeft het Congres onlangs besloten de kinderarmoede te halveren. Het is onderdeel van het Covid-crisispakket waar twee miljard dollar voor is uitgetrokken. Politici kunnen dat doen. Dat willen we toch? We zullen het onze politici moeten toevertrouwen dat ze beleid maken dat het belang van de bevolking dient, dat ongewenste maatschappelijke verschijnselen bestrijdt.”
Zeker, maar politici houden ook rekening met herverkiezing. Dus hoe voorkomen we dat politici teveel uitgeven in ruil voor de gunst van de kiezer?
“Kun je me één voorbeeld geven van een meerpartijendemocratie waar dit een issue is? Waar zit die overheid die democratisch gekozen is en de gunst van de kiezer koopt met wilde ambitieuze plannen die enorme uitgaven vragen? Nee, in realiteit zie je democratisch gekozen verdeelde overheden. Waar mensen het oneens zijn, waar politieke tegenstellingen domineren.
In de VS tussen Republikeinen en Democraten. Allebei willen ze geld uitgeven, maar niet aan dezelfde dingen. Waarom gaan de Republikeinen niet achter de voorstellen van Biden staan? Daarmee zouden ze dan toch ook populair worden? Betere scholen, betere wegen, betere zorg, dat levert de Republikeinen dan toch ook stemmen op?
De realiteit is dat partijen niet dezelfde doelen delen. Politieke verdeeldheid zorgt juist voor een beperking van uitgaven. Er is een bescherming tegen inflatie en overmatige uitgaven van regeringen en overheden en dat heet: waardegedreven politiek.”
En dat leidt er volgens u toe dat overheden niet teveel, maar te weinig uitgeven?
“Precies. Overheden geven steevast te weinig geld uit. Daarmee ontnemen ze ons mogelijkheden.”
Ongelijkheid tegengaan
Een ander punt waar u, en uw MMT-collega’s, zich tegen afzetten is de overtuiging dat de overheid belastingen moet heffen om de klimaattransitie te betalen. Legt u dat eens uit.
“De overheid met een eigen munt hoeft het geld niet eerst te verdienen voor zij het uitgeeft, maar daarmee zijn belastingen niet overbodig geworden. Als de overheid het gedrag van bedrijven of burgers wil beïnvloeden, kan ze daarvoor belastingen inzetten. Denk aan een belasting op sigaretten of een CO2-belasting. Klimaatvriendelijk gedrag kan dus worden bevorderd met belastingen.
Belasting speelt ook een rol bij het bestrijden van inflatie. Als de overheid vele miljarden in de economie moet investeren voor de klimaattransitie, kan dit tot hogere prijzen leiden. Dan is belasting een manier om geld uit de economie te halen.
En ten slotte kan belasting ook bijdragen aan herverdeling van inkomen en vermogen. Als een kleine groep mensen zoveel geld heeft als nu het geval is, en het geld bovendien niet uitgeeft maar in financiële producten stopt of spaart, dan wordt dat geld niet gebruikt om meer banen te creëren of de samenleving vooruit te helpen. Belasting is dan een manier om de ongelijkheid aan te pakken, alleen misschien niet de meest effectieve.”
Wat is dan effectiever?
“Progressieve economen zien belastingen als instrument tegen ongelijkheid. Ze zeggen: laat de rijken hun eerlijke deel betalen. Ze pakken het probleem bij de achterkant aan, als alle rijkdom al naar de top is gegaan. Ik vind dat we naar een eerlijke distributie vooraf moeten. Ik steun het plan van Robert Reich [voormalig minister onder Clinton en topadviseur van Obama, RB] voor pre-distributie.
We moeten voorkomen dat de mensen aan de top die rijkdom vergaren. Daarom moeten we wat doen aan de patenten, de beschermende handelsregels, monopolies, de arbeidsvoorwaarden. Er zijn talloze beleidsmaatregelen die effectief de ongelijkheid tegengaan. Belasting helpt ook, maar het is maar een stukje van de puzzel.”
De klimaatcrisis aanpakken door miljarden te investeren, inflatie en ongelijkheid bestrijden met belastingmaatregelen: hoe overtuigt u mensen dat dit nodig is en allemaal kan zonder problemen te creëren voor de staatskas of toekomstige generaties? Want ook als u gelijk hebt, zonder draagvlak onder de bevolking zullen politici uit angst voor electoraal verlies niet veel doen.
“Er is inderdaad breed draagvlak nodig. Zoals Hillary Clinton schreef: “It takes a village”. Ik denk dat we de media hierbij enorm nodig hebben. Daar moet het eerlijke verhaal verteld worden en de grote massa bereikt. Als mensen de tv aanzetten en alleen maar horen dat gerespecteerde figuren het hebben over de fiscale crisis en de torenhoge uitgaven van de overheid die door onze kinderen terugbetaald moeten worden, geloven mensen dat.
Maar als het debat kantelt en kranten, tv-stations en radiozenders het echte verhaal vertellen en het gesprek wegleiden bij de vraag of we het kunnen betalen naar de vraag hoe we de resources vinden voor wat nodig is, ja, dan komen we verder.”
Ik put hoop uit de speeches van Biden. Hij wil dat de overheid groot gaat investeren. Met zijn plannen gaat hij de boer op en beroept hij zich op de founding fathers, die de overheid het mandaat van geldschepping gaven. Biden zegt dat de staatsschuld niet het probleem is maar de oplossing.
Dat is een doorbraak, ik heb het nog nooit eerder een president van de VS horen zeggen. Dus als de president dat zegt en media gaan het overnemen, dan ontstaat er breder draagvlak.”
U wordt zelf inmiddels gezien als de meest prominente MMT-econoom. Voelt u de verantwoordelijkheid van die positie?
“Mij gaat het erom dat gewone burgers begrijpen hoe de economie werkt, zodat ze invloed kunnen uitoefenen. Nu horen mensen hun politici te vaak zeggen: we kunnen die uitgaven niet doen, we hebben er het geld niet voor, we moeten binnen ons budget blijven. Burgers denken dan: ja, dat klinkt logisch, het zal inderdaad wel niet mogelijk zijn om klimaatbeleid, goed onderwijs of goede gezondheidszorg te betalen.
Als we mensen beter informeren, zodat politici niet wegkomen met een weigering iets te doen omdat het geld er niet voor zou zijn, versterken we de democratie. Het gaat mij om het blootleggen van de waarheid, en zo bijdragen aan een democratischer politiek debat.”
In Nederland zijn we nog niet zover. We staan bekend als verdediger van de strenge Europese begrotingsregels en we zijn afhankelijk van de Europese Centrale Bank en zijn beleid. Wat raadt u ons aan?
“Binnen de EU is het enorm lastig. Het beste zou zijn om een framework te ontwikkelen waarbij de ECB als uitgever van de euro door de nationale overheden kan worden ingezet. Mijn advies is: probeer tot een echte unie te komen, zoals de Verenigde Staten een federatie met vijftig staten zijn, met een federale overheid en een eigen munteenheid.