Onze relatie met de natuur is gestoeld op eigenaarschap en rentmeesterschap. De natuur is van ons, of is geleend, en moet daarom worden beheerd. In beide gevallen heeft de natuur een functie, namelijk het dienen van menselijke belangen. Hierin schuilt het risico van uitbuiting, en dat is wat in de moderne wereld gebeurt. Filosofe Isabelle Stengers schetst een alternatief systeem van ‘cosmopolitiek’ dat volgens Arthur Oldeman en Elze Vermaas handvatten biedt voor een systeem waarin de natuur een eigen stem heeft.
Het concept rechten voor de natuur is lastig te verwerken in bijvoorbeeld een vergunningenprocedure, meent Ivo Stumpe. De meeste Nederlanders staan voor een goede belangenafweging tussen economie en milieu. Daarbinnen valt volgens hem al enorm veel te verbeteren. “Meer onderzoek naar milieueffecten, waar nodig snel normen aanscherpen, regels beter handhaven en meer mogelijkheden om vergunningen te wijzigen of in te trekken.”
Rechten voor de natuur
Elk mens verdient dezelfde waardigheid en rechtvaardigheid, zegt het kosmopolitisme. Deze hoogwaardige humanitaire waarden stranden in de praktijk vaak in gebrekkige naleving. In 'De kosmopolitische traditie" gaat de Amerikaans filosofe Martha C. Nussbaum aan de hand van denkers als Cicero, Hugo de Groot en Adam Smith in op de verdiensten en de spanningen van het kosmopolitische gedachtegoed. Haar voorgestelde oplossing leunt wel erg zwaar op de autonomie van natiestaten.
Dat het ene Europese land het andere Europese land zou binnenvallen, leek onmogelijk. Met uitzondering van het bloedige uiteenvallen van Joegoslavië was Europa een zone van vrede en recht. De zinloze oorlog van Poetins Rusland in Oekraïne heeft het continent hardhandig wakker geschud.
De wereld staat in brand. Drie crises komen samen: klimaat, corona en oorlog. Toen corona losbarstte, toen Limburg onder water liep, constateerden veel duiders van het nieuws, net als bij het uitbreken van de Oekraïne-oorlog, dat ‘het Westen’ in slaap gesust was. Maar het is tijd om te erkennen dat landen als Nederland vooral baat hadden bij ontkenning. We hebben lang de moeilijke keuzes voor ons uit geschoven door Oost-Indisch doof te zijn.
Al jaren praten we in onze linkse kringen over een alternatief voor het kapitalisme. Toch houden we gestaag koers op de klippen. Om voorbij het kapitalisme te komen is daarom niet nog meer inhoud nodig maar een gezamenlijke inzet om door onze bubbels te breken. Met dit essay won Stan van Schadewijk de Jongerenprijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022.