Markeren de komende verkiezingen het einde van het neoliberalisme? Zelfs de VVD vindt dat de 'rafelranden van het kapitalisme moeten worden bijgeschaafd'.
In een luttel aantal maanden werd het in 2021 verschenen boek boek Free: Coming of Age at the end of history van Lea Ypi een bestseller. Het is al in veel talen vertaald, waaronder het Nederlands. Ypi doceert aan de London School of Economics en werd in Albanië geboren. Het boek gaat over haar jeugd en beschrijft hoe ze als kind in een socialistisch land opgroeit, vervolgens als puber de transformatie naar een ‘opkomende economie’ meemaakt en haar land onder leiding van economische raadgevers, geheel volgens neoliberaal recept, na heftige politieke en economische crises, in een Westerse liberale markteconomie verandert. En daarmee volgens velen het eindstadium van de geschiedenis bereikt: beter dan dat kan het niet worden.
In hun Six Faces of Globalization (2021) maken Anthea Robert en Nicolas Lamp duidelijk dat er in westerse samenlevingen op dit moment minstens zes verhalen circuleren over wat er de laatste decennia aan de hand is. Eens gevierd als een onstuitbare kracht die de hele wereld Westers, welvarend en liberaal zou maken, is het Grote Verhaal over globalisering in een caleidoscoop veranderd waar elke draai aan de kijker een nieuwe visie en de plot voor een ander verhaal oplevert.
Met zijn nieuwe boek wil de Amerikaanse socioloog, politicoloog en filosoof Francis Fukuyama het liberalisme verdedigen en het kapitalisme behouden. Maar is die combinatie wel mogelijk? Stijn Klarenbeek: “Met zijn conservatieve agenda doet Fukuyama het liberalisme uiteindelijk meer kwaad dan goed."
Eén van de meest gebruikte termen in het publieke debat is ook een van de minst begrepen: neoliberalisme. Toen het wetenschappelijk bureau van de VVD een boek publiceerde met het betoog dat neoliberalisme in Nederland niet bestond, was voor historici Bram Mellink en Merijn Oudenampsen de maat vol. Vier jaar lang werkten zij samen met hun collega Naomi Woltring aan een boek over de wortels van het neoliberalisme in Nederland. Ze schreven het boek 'Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis'. Hoog tijd voor een gesprek met de auteurs.
We lijden aan ‘democratische metaalmoeheid’: onze democratie is lang en breed af, en toch willen we er maar steeds aan blijven sleutelen. Dat stelt Gijs van Oenen in het boek Overspannen democratie. Zijn oplossing: ‘algoritmisch-democratische’ besluitvorming om de vermoeide burger wat werk uit handen te nemen.
De ondertitel van dit boek, ‘Een ideeëngeschiedenis van de Fortuynrevolte’, zal menig lezer vreemd in de oren klinken. De ruk naar rechts die Nederland begin deze eeuw maakte, wordt over het algemeen juist níet geassocieerd met diepzinnige ideeën maar vooral met ‘de onderbuik’.
In een tijdperk waarin we onszelf hoofdzakelijk als menselijk kapitaal zien, is geen ruimte meer voor democratie. Dit is in het kort de stelling die de Amerikaanse politiek-filosoof Wendy Brown verdedigt in haar meest recente boek De Ontmanteling van de Demos.
Twee boeken over het ontsporen van het kapitalisme en de rol van de PvdA hierin, bevatten waardevolle lessen voor GroenLinks. De belangrijkste: koester de interne tegenstem en laat de wens om te regeren je idealen niet verdrukken.
De gelijkheidsdrang van het socialisme zou zich niet verdragen met individueel vrijheidsstreven. Jawel, zeggen Femke Halsema en Bart Snels, het begrip emancipatie sluit beide in.