Verslag van workshop tijdens conferentie Circulair Bouwen
Om circulair te bouwen moeten architecten het hele ontwerpproces in feite omdraaien, stelt Jos de Krieger, partner bij Superuse Studios, in zijn inleiding. Ze zoeken geen materialen meer die passen bij het ontwerp wat ze in gedachten hebben, maar volgen de eigenschappen van de beschikbare materialen om tot het optimale ontwerp te komen. Dat klinkt misschien als een rem op de creativiteit van de architect, maar de bijzondere voorbeelden van De Krieger tonen aan dat eerder het tegenovergestelde het geval is: de doelstelling om circulair te bouwen stimuleert architecten om creatief te ontwerpen.
Een goed voorbeeld hiervan is het hergebruik van windmolenwieken bij een aantal projecten. Deze wieken zijn moeilijk recyclebaar, niet uit elkaar te halen en vanwege hun bijzondere vorm moeilijk in te passen binnen traditionele ontwerpen. Hierdoor belanden ze vaak op de stortplaats of in de afvalverbranding zodra ze beschadigd en/of afgeschreven zijn. Omdat windmolenwieken uit zeer hoogwaardig materiaal bestaan, zijn ze echter uitermate geschikt voor verder gebruik; de truc is volgens De Krieger om het ontwerp aan te passen aan de eigenschappen van de wieken. Dit deed Superuse Studios bijvoorbeeld bij de bouw van speeltuin Wikado in Rotterdam. Door het hergebruik van materialen kwam de CO2-uitstoot van het ontwerp 90 procent lager uit dan die van een traditionele speeltuin.
Voor grootschalige toepassing van circulair ontwerpen/bouwen is het essentieel dat het aanbod van herbruikbare materialen groter en overzichtelijker wordt. Om die reden hebben De Krieger en zijn bureau het platform oogstkaart.nl ontwikkeld, een digitale marktplaats voor waardevolle materialen uit sloop en industriële processen.
De Krieger pleit ervoor om zo snel mogelijk een eenduidige, algemeen geaccepteerde registratie van materialen in de gebouwde omgeving vast te stellen, zodat we een helder beeld krijgen van welke materialen zich waar bevinden. In het ideaalbeeld van De Krieger krijgen alle gebouwen een black box, zoals vliegtuigen hebben, waarin alle informatie over het gebouw is opgenomen, inclusief de gebruikte materialen. Dat zou niet alleen voor nieuwbouw, maar ook voor bestaande gebouwen moeten gelden. Anders bestaat het risico dat de momenteel nog beschikbare informatie op termijn verdwijnt. Dan zadelen we de architecten en bouwers van 2030 en later op met dezelfde problemen waar De Krieger en andere circulaire architecten nu mee worstelen.
Urban Mining
Dat de verschillende grondstoffenstromen (aan- en afvoer) in de bouw niet of nauwelijks op elkaar aansluiten, wordt beaamd door de tweede inleider, Erik Koremans. Hij is directeur circulair bouwen bij New Horizon Urban Mining. Er worden jaarlijks miljoenen tonnen materiaal als bouwafval afgevoerd bij de sloop van bestaande gebouwen, terwijl er ook constant een enorme hoeveelheid materiaal benodigd is voor het realiseren van nieuwbouw. New Horizon en haar partners binnen het Urban Mining Collective willen een rol spelen bij het oplossen van deze mismatch tussen grondstoffenstromen, door zelf materialen te ‘oogsten’ bij het uitvoeren van ontmantelingswerkzaamheden. Deze materialen en grondstoffen worden geschikt gemaakt voor hergebruik en opnieuw op de markt gebracht.
Het hergebruik van materialen zorgt ervoor dat de milieudruk van onze gebouwde omgeving afneemt. De hergebruikte materialen die New Horizon op de markt brengt, hebben een duidelijk lagere MPG-waarde en CO2-uitstoot dan vergelijkbare nieuwe materialen.
Koremans wijst op Earth Overshoot Day, de symbolische dag in het jaar waarop alle grondstoffen die de aarde in een vol jaar duurzaam kan produceren al gebruikt zijn. Deze dag valt momenteel wereldwijd op 1 augustus, in Nederland ligt die datum begin juni. Grondstoffen kunnen niet gebruikt worden alsof ze oneindig beschikbaar zijn. Daarom moeten we nu al doen wat we kunnen en onder meer zoveel mogelijk bouwmaterialen en grondstoffen uit de bebouwde omgeving op hoogwaardige wijze gaan hergebruiken.
