Een reactie op het verkiezingsprogramma
De bleke titel uit 2010 ('Klaar voor de toekomst') is vervangen door het scherpere 'Groene kansen voor Nederland' (al roept dit weer de vraag op: waarom zo op Nederland gefocust?), en in de tekst staan de groene plannen voorop en krijgen ze alle ruimte. Dit is een belangwekkende koerswijziging: het is in de politiek van grote betekenis welke onderwerpen een partij (letterlijk en figuurlijk) voorop zet.
Radicale groene politiek
Het programma kiest voor een radicale groene politiek: het bepleit terecht institutionele verandering (er komt een groot groen ministerie dat het ministerie van EZ naar de kroon zal steken), het afschaffen van subsidies op fossiele brandstoffen (dat gaat om 7 miljard euro – beseft iedereen wel wat dat betekent?), strenge normen (bijvoorbeeld voor isolatie, auto's en apparaten), en een groene infrastructuur (meer openbaar vervoer, smart grid voor elektriciteit). Maatregelen die inderdaad cruciaal zijn voor een groene toekomst. Ik schat overigens dat 85 procent van de groene programmapunten ook al in de plannen uit 2010 te vinden waren, maar door de nieuwe positionering zijn het nu plotseling veel meer de blikvangers geworden.
Verkiezingsprogramma hebben door hun aard snel de neiging vooral over maatregelen te gaan: top-down wordt vanuit politiek Den Haag een enorme serie wetten, normen, belastingmaatregelen over het land uitgestort. Dat is natuurlijk maar een kant het verhaal. Voor een groene doorbraak is een succesvolle maatschappelijke strategie onontbeerlijk. Het gaat om enorme veranderingen. De titel van het programma spreekt van Groene Kansen, maar de vraag is hoe we voorkomen dat mensen ze niet gaan opvatten als bedreigingen. Ik herinner aan de vliegtax die Balkenende-Bos invoerde en na twee jaar alweer afschafte, of het tumult nu rondom de vergoeding bij de reiskosten.
GroenLinks zal (en ook haar eventuele – laten we het open! – bewindslieden) coalities aan moeten gaan met alle duurzame initiatieven van onderop in bedrijven, gemeenten, rondom zonne-en windenergie. En daarbij traditionele links-rechtstegenstellingen zien te doorbreken. Een contramacht tegenover de machtige fossiele lobby zal onmisbaar zijn om dit programma te kunnen realiseren. Deze maatschappelijke strategie moet snel verder uitgewerkt worden.
Ruimtelijke ordening op hoofdlijnen
Een verkiezingsprogramma is nooit compleet. Maar twee ambities mis ik te zeer om hier niet te noemen. In 2010 pleitte het programma er nog voor dat het rijk weer verantwoordelijk zou worden voor 'de ruimtelijke ordening op hoofdlijnen'. Dit lezen we 2012 niet terug. De kabinetten Balkenende en Rutte hebben het ruimtelijk ordeningsbeleid in Nederland ontmanteld. GroenLinks zou opnieuw moeten pleiten voor een strakke ruimtelijke regie dor het rijk. Iedereen die door ons land reist, ziet dagelijks de ontluisterende gevolgen van de grote vrijheid die projectontwikkelaars genieten.
Terecht pleit het programma voor een rem op de groei van Schiphol en het vliegverkeer. Maar het durft niet een volgende stap te zetten: een pleidooi voor de aanleg van meer hoge snelheidslijnen door Nederland. Het afremmen van de groei van het vliegverkeer heeft alleen kans op succes als er in heel Europa een perfect net van snelle treinen ligt.
Tot slot: ik ben benieuwd of nu het programma groen kleurt, de nieuwe kandidatenlijst dit ook zal doen!