Het besef dat de toekomstige generaties nabij zijn brengt een verantwoordelijkheid met zich mee. We kunnen vanuit empathie en solidariteit keuzes maken die rekening houden met de mensen die nog geboren moeten worden. Maar de Amerikaanse filosoof Samuel Scheffler wijst in zijn boek Why worry about future generations? ook op het welbegrepen eigenbelang dat ermee gemoeid is.
Wie nu leeft is zelf ook verbonden met de toekomst. Veel van onze activiteiten verliezen hun waarde als we zouden weten dat de mensheid binnen afzienbare tijd ophoudt te bestaan. Als voorbeeld noemt hij medisch onderzoek als een relevant levensoverstijgend project. Maar ook op een meer emotioneel niveau zijn de toekomstige generaties ons veel waard. Volgens Scheffler zouden het verdriet en de schok immens zijn, als we zouden weten dat de mensheid binnenkort ten einde komt. Zo bezien hebben wij de toekomstige generaties net zo hard nodig als zij ons.
Beproefde recepten
Het verwondert dan ook niet dat er wereldwijd veel initiatieven zijn om de stem van de toekomstige generaties een plek te geven in democratische besluitvormingsprocessen. Al in 1997 namen de Verenigde Naties een verdrag aan waarbij de huidige generaties verantwoordelijkheid uitspreken voor het welzijn van toekomstige generaties. Vorig jaar kreeg dat opvolging door een nieuw VN-verdrag voor de toekomstige generaties.
Wat velen in eigen land niet weten, is dat Nederland een van de voortrekkers was. In de VN-verklaring stellen de committerende landen: ‘Wij geloven dat er een pad is naar een betere toekomst voor de hele mensheid, inclusief mensen die in armoede en kwetsbare situaties leven. Door de acties die we vandaag ondernemen, nemen we ons voor om dat pad te bewandelen en te streven naar een wereld die veilig, vredelievend, rechtvaardig, gelijk, inclusief, duurzaam en welvarend is, een wereld waarin welzijn, veiligheid en waardigheid en een gezonde planeet verzekerd zijn voor de hele mensheid.’
De vraag is natuurlijk hoe er in de politiek praktisch invulling kan worden gegeven aan het voornemen om te handelen met het oog op het welzijn van de toekomstige generaties. Een beproefd recept zijn gelote burgerberaden. In burgerberaden die in Frankrijk en Ierland zijn gehouden over het klimaat, blijkt bijvoorbeeld dat de deelnemers sneller met voorstellen komen die ook gunstig zijn voor de lange termijn. Sinds begin dit jaar kent ook Nederland een nationaal burgerberaad voor het klimaat. Na de zomer biedt ze de uitkomsten aan het kabinet aan, dat binnen een half jaar motiveert welke voorstellen wel of niet worden overgenomen.
Een nog interessantere vorm van een burgerberaad is de Japanse methode van Future Design. Daarin krijgt de helft van de groep deelnemers de verantwoordelijkheid om de stem van de toekomst te representeren. Dit deel van de groep krijgt speciale kleren aan die symbool staan voor een andere tijd. Zij beelden zich in dat ze in het jaar 2060 leven. Wat blijkt? De groep die de toekomstige generaties vertolkt blijkt meer rekening te houden met het welzijn van de generaties die nog komen.
Stem van de toekomst
In Nederland zijn we nog vrijwel onbekend met de methode van Future Design. Wel zien we dat steeds meer organisaties expliciet aandacht vragen voor de stem van de toekomstige generaties. Voorbeelden zijn de SER Jongerenraad, het Lab Toekomstige Generaties, het Ministerie van de Toekomst en natuurlijk de inbreng van politieke jongerenorganisaties. Dankzij een initiatief van D66-coryfee Jan Terlouw circuleert er een stoel van de toekomstige generaties in het parlement en op de ministeries.
In de representatieve democratie is het echter ook van belang dat zittende politici de stem van de toekomstige generaties structureel willen vertegenwoordigen. De volksvertegenwoordiging heeft immers als taak om in haar afwegingen de belangen te betrekken van (groepen) mensen die door politieke keuzes worden geraakt. Omdat bijna alle besluiten generatie-overstijgende effecten hebben, is het dus ook aan de volksvertegenwoordiging om de belangen van de volgende generaties in de besluitvorming een plek te geven.