Verhaeghe, die ook in Nederland grote bekendheid verwierf met boeken als Intimiteit en Liefde in tijden van eenzaamheid schreef dit jaar het essay bij De Maand van de Filosofie. De Maand van de Filosofie is een initiatief dat dit jaar twintig jaar bestaat en elk jaar de hele maand april aandacht vraagt voor de beoefening van de wijsbegeerte in de Lage Landen. Dit voorjaar was het thema ‘Intieme Vreemden’.

Verhaeghe gaat in zijn toegankelijk geschreven essay in het eerste hoofdstuk langs bij grote denkers uit de geschiedenis van de wijsbegeerte. Bij kerkvader Augustinus die in zijn Belijdenissen de lezer deelgenoot maakt van zijn zielenroerselen. Ging het bij Augustinus nog om kennis van de eigen zonden teneinde een goed Christen te kunnen zijn, duizend jaar later brak Descartes radicaal met het linken van het zelf aan God. Descartes gaf het ‘ken jezelf’ pas echt gestalte door zijn denken en zijn beroemde cogito ergo sum (ik denk dus ik besta) als centrum van het bewustzijn te definiëren. Verhaeghe: volgens Descartes bestaat de mens “uit zijn denken, en dat moet hij zo systematisch mogelijk toepassen, dan volgt de rest wel.”

Microben

In de twee volgende hoofdstukken zoekt Verhaeghe een oplossing voor de crisis. De sleutel ligt bij de ander. We moeten weer in contact komen met elkaar, met de mensen om ons heen, met onze geliefde(n). Het verrassende van Verhaeghes essay is dat hij niet alleen te rade gaat bij de psychologie, zoals bij zijn grote leermeester Freud, die door het hele essay heen standpunten mag innemen. Nee, Verhaeghe geeft ook een overzicht uit de harde of voor sommigen de echte wetenschappen, zoals de natuurkunde (Erwin Schrödinger) en de evolutionaire biologie (Lynn Margulis). Hier ontleent hij het inzicht aan dat elk organisme de neiging heeft om samen te smelten met andere levende wezens. In ons menselijk lichaam schuilen bijvoorbeeld miljoenen andere organismen, bacteriën, microben, die onmisbaar zijn voor het voortbestaan van ons leven. “Het idee van autonoom functionerende individuen is simpelweg een illusie […] Leven is versmelting. Dood is ontbinding.” Het antwoord op de vraag wie we zijn ligt in de diepe behoefte naar verbinding met de ander, naar het durven aangaan van ”intieme verhoudingen met anderen en met ‘onszelf’”. Daarvoor open staan levert niet alleen op individueel niveau meer geluk op, maar kan ons ook weer meer in verbinding brengen met de natuur.

Psychologie als oplossing voor de klimaatcrisis? Waarom niet? Mooie gedachten in een mooi en liefdevol essay. En die selfies die doen we niet meer, alleen nog maar ‘unselfies’, een term die ik tegenkwam op de website van een zorggroep met daarin de oproep om mensen in beeld te brengen met wie je je verbonden voelt.