De kracht van de chambre de réflexion is dat de waan van de dag de politieke agenda veel minder bepaalt. Wetgeving gewogen vanuit een breed perspectief, waarbij drie vragen centraal staan: is de wet rechtmatig, uitvoerbaar en handhaafbaar? Wij stellen voor om hier een vierde toets aan toe te voegen: is de wet toekomstbestendig – welke gevolgen ondervinden de samenleving en planeet pakweg vijftig jaar?
Wie naar het plafond kijkt van de grote debatzaal in de oorspronkelijke Eerste Kamer, ziet een barokke schildering van ‘De Kinderen van Staat’. Eén van hen lijkt naar beneden te willen stappen om zijn belang over het voetlicht te brengen. Want die besluiten beïnvloeden ook zijn leven en zijn toekomst, en dat van zijn kinderen en kleinkinderen. Van PFAS in bodem en water tot duurzame overheidsfinanciën om de pensioenen langdurig nog te kunnen betalen.
Politiek voor de lange termijn
Groene, progressieve en christelijke politiek delen het besef dat generaties met elkaar verbonden zijn. Het verleden drukt onmiskenbaar een stempel op het heden, en het heden beïnvloedt de toekomst. Vanuit dit besef delen wij de drijfveer om de aarde goed door te geven aan de volgende generaties, maar ook om de sociale ongelijkheid op lange termijn niet te groot te laten worden. We hopen dat onze kinderen het beter zullen krijgen dan wijzelf. Blijven we weg van ideologische terminologieën, dan voelen we ons allen thuis bij de gedachte dat we goede voorouders willen zijn.
Filosoof Roman Krznaric stelde in 2021 de vraag hoe langetermijndenken centraal kan komen te staan in een tijd waarin de tirannie van het hier en nu domineert. Hij stelt dat burgers in het economische systeem als consument worden gedrukt, waarbij de koop-nu-knop het handelen bepaalt. Verkiezingscycli van vier jaar staan de continuïteit van beleid en lange termijnprojecten in de weg. Noodzakelijke systeemveranderingen om de klimaatcrisis of energietransitie te keren blijven daardoor uit of komen te laat op gang.
In de representatieve democratie is het van belang dat politici de stem van de toekomstige generaties vertegenwoordigen, omdat bijna alle besluiten generatie-overstijgende effecten hebben. Om te beoordelen of een wet over vijftig jaar nog toekomstbestendig is, zou bij nieuwe wetsvoorstellen dus standaard een toekomsttoets uitgevoerd moeten worden die inzicht geeft in de langetermijneffecten van beleid en regelgeving. Zo zorgen we ervoor dat de ‘De Kinderen van Staat’, met tevredenheid op ons neer kunnen kijken.
Deze column verscheen eerder als opiniestuk in Trouw. Een langere versie is te lezen in tijdschrift de Helling van Wetenschappelijk Bureau GroenLinks.
