Een paar jaar gelden sprak ik een GroenLinkser. Zij had niets met lokale politiek. Op het internationale niveau, dáár werden echte beslissingen genomen. Ze vroeg zich af waarom GroenLinks eigenlijk geen afdeling had die het werk van de Wereldhandelsorganisatie volgde. Dáár gebeurde het.

Het is een breed verspreide notie, ook onder politicologen: in de lokale politiek is geen ruimte voor echte politieke beslissingen. Lokale politiek is met name het uitvoeren van landelijk beleid. Bovendien is de politieke cultuur in veel gemeenten  er een van pragmatisme en consensus. Wat partijen in hun lokale programma's beloven is irrelevant. 

Ik moest aan dat gesprek denken toen ik het recente paper van Stefan Ćetković en Jules Bertemes las. Zij bestuderen de aanleg van grootschalige zonneparken in Beieren. Een belangrijke maar soms controversiële maatregel om klimaatverandering aan te pakken. Ze laten zien dat hoe groter lokale partijen in de gemeenteraad zijn, des te kleiner de kans is dat er een grootschalig zonnepark wordt gebouwd. Duitse lokale partijen hebben een Not In My Backyard-gedachtegoed: ze willen grond niet gebruiken voor groene energie. Dit gedachtegoed heeft echt invloed op de keuzes die lokaal worden gemaakt. Als we gaan van een raad die geen lokale partijen bevat naar een raad met 50 procent lokale partijen (het gemiddelde), daalt de kans dat er een grootschalig zonnepark wordt aangelegd met een derde. 

Lokale lasten

In een andere studie liet Joes de Natris zien dat hoe groter het aandeel rechtse partijen in een lokale coalitie is, des te groter de kans is dat het coalitieakkoord een expliciete paragraaf bevat waarin de groei van de lokale lasten wordt beperkt. Hij liet dit zien voor Nederlandse gemeenten. Politieke ideologie is de enige robuuste voorspeller: financiële overwegingen of politiek-strategische overwegingen zijn minder belangrijk. 

Bovendien toont De Natris dat zo'n afspraak om de groei van de lokale lasten te beperken er ook daadwerkelijk voor zorgt dat lokale lasten lager zijn. Rechtse partijen beloven lage lasten, krijgen dat in het lokale coalitieakkoord, en leveren dan ook. De lokale democratie functioneert! Maar daarmee beperkt zo'n politieke afspraak wel de financiële ruimte van gemeenten om lokale problemen op te lossen. 

Het onderzoek van De Natris, Ćetković en Bertemes verdient navolging op tal van terreinen, om uit te vinden of ook voor andere politieke keuzes de aanwezigheid van specifieke politieke partijen in gemeenteraden ertoe doet. Te lang hebben politicologen lokale partijpolitiek links laten liggen.

Voor de cruciale groene én sociale thema's laten deze onderzoeken in elk geval zien dat lokale politieke keuzes ertoe doen. Dat is een goede reden voor iedereen die groen-rode politiek een warm hart toe draagt om zich het komende jaar in te zetten voor een goede uitslag bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2026.

Literatuur

Ćetković, S., & Bertemes, J. (2025). Do local parties only mind their own business? Explaining the deployment of large-scale solar energy projects in Germany. Energy Research & Social Science, 121, 103968.

De Natris, J. (2024). Hello? Is there anybody in there? On the conditions for responsive local government in the Netherlands. PhD-thesis: Leiden University.