Eind vorig jaar stond de brandende Amazone op de voorpagina’s. Deze branden houden niet alleen direct verband met klimaatverandering, maar ook met internationale handel.
Op grond van samenwerking is een doorwrocht boek over grond-gebaseerde commons: wooncoöperatieven, voedsel- en landbouwinitiatieven en ‘trage wegen’. Het boek beslaat de Vlaamse en Brusselse context, maar is ook zeer boeiend voor Nederlanders die zich in ‘landed commons’ willen verdiepen. Het boek richt zich op iedereen die op zoek is naar nieuwe, meer solidaire manieren om met grond en wonen om te gaan.
De corona-lockdown liet het begin van een nieuwe werkelijkheid zien. En dan heb ik het niet over de anderhalvemetersamenleving. Waar wetenschappers tot voor kort regelmatig publiek en politiek werden afgeserveerd, werden ze ineens de vrijwel onbetwiste leiders van de intelligente lockdown. Politici in coalitie en oppositie overstegen partijlijnen. Op basis van beperkte kennis en in een constructief debat loodsten ze het volk door de crisis. Het eigen gelijk telde even niet.
Ons landbouw- en voedselsysteem loopt tegen grenzen aan. Dat blijkt uit afnemende bodemvruchtbaarheid en problemen rond lucht, water, klimaat en biodiversiteit. De kernvraag voor een transitie naar duurzame landbouw luidt: wat vinden wij werkelijk van waarde?
Laagliggend Nederland bestaat grotendeels uit veengrond: natte, zwarte bodems tjokvol organische stof. Ontwatering zorgt voor concurrerende landbouw, maar ook voor een groot klimaatprobleem. De Nederlandse natuur stoot zelfs per saldo broeikasgassen uit, in plaats van koolstof op te nemen. Een natte, toekomstbestendige landbouw is mogelijk. Jasper Groen over krimpend veen, groeiende uitstoot en de waarde van moerasplanten.
De steeds hogere grondprijzen drukken een groeiende stempel op het gebruik van grond. De duurzaamheid van het landschap staat dan ook onder druk. Volgens Jan van Rheenen en Jan Spijkerboer (Kadaster) kunnen eigentijdse vormen van grondeigendom een antwoord betekenen. “Ons systeem van privaat eigendom van grond heeft veel goeds gebracht, maar steeds duidelijker wordt dat er ook nadelen zijn.”
Sicco Mansholt wordt doorgaans gezien als de grondlegger van het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Tegelijkertijd was hij de eerste die initiatieven nam om dit beleid te verduurzamen.
Voedselproductie gaat niet alleen over ons voedsel. Een belangrijke sleutel voor duurzaamheid is het voer dat wij niet eten, en dat daardoor vaak onzichtbaar is: veevoer. Bij het vinden van oplossingen is een belangrijke rol weggelegd voor de overheid.
Biodiversiteit en voedselzekerheid zijn niet gebaat bij overintensieve landbouw. De wereld kan ook op andere wijze worden gevoed. Dat is geen pleidooi voor een terugkeer naar vroeger, maar wel voor radicale verandering.
Voedselproductie volgens de methode van de agro-ecologie verlangt een complexe verhouding tussen sociale en fysieke processen. Dat leidt tot spanningen tussen waarden. De belangrijkste dilemma’s op een rijtje.