De vraag is dus hoe het te bestrijden. Je kunt een discussie niet winnen met data alleen, dat is heel duidelijk. Natuurlijk moeten we nauwkeurig zijn, maar als je de mensen alleen maar een rij cijfers voorleest, zullen ze niet overtuigd worden. We hebben ook verhalen nodig – een verhaal dat vertelt dat de wereld in een staat van wanorde is gebracht door machtige belangen die de mensheid tegenwerken. En in dit geval is dat de veehouderij en de andere uiterst schadelijke sectoren binnen de landbouw. De helden – de activistische bewegingen die het tegen hen opnemen – kunnen hen omverwerpen en de harmonie op aarde herstellen. Dat is de fundamentele structuur van het nieuwe verhaal van herstel. We moeten steeds inventievere en kleurrijkere manieren vinden om dat verhaal te vertellen, maar tegelijkertijd altijd teruggrijpen naar de wetenschappelijke feiten.”
Groene partijen hebben meestal meer succes onder stedelijke kiezers. Is er een vorm van groene politiek voor het platteland en voor de landbouw die de steun van boeren en plattelandsgemeenschappen kan winnen?
“Om te beginnen moet worden erkend dat boeren en plattelandsgemeenschappen niet hetzelfde zijn. In Engeland vormen boeren, zelfs als je de breedste definitie neemt van wat een landbouwer is, slechts 3 procent van de plattelandsbevolking. Dus 97 procent van de mensen op het platteland werkt niet in de landbouw, en toch worden ze in politieke discussies over één kam geschoren. In feite hebben de niet-boeren op het platteland bijna geen stem en worden ze door politici van alle partijen genegeerd. Wat in het belang is van bepaalde boeren, zoals de veehouders in Nederland, kan vaak sterk ingaan tegen de belangen van de planeet als geheel. En dus moeten we geen onevenredige aandacht geven aan de eisen van de boeren. Is het doel om de harten van boeren te winnen? Nou, voor zover we dat kunnen, zeker. Maar we moeten er ook voor zorgen dat de landbouw goed wordt gereguleerd en dat regeringen een beleid uitstippelen voor de resultaten die we willen zien. Als we het aan de industrie overlaten, wordt de planeet verscheurd.”
Na de overwinning van Lula in de Braziliaanse presidentsverkiezingen van 2022 tweette u: “Bolsonaro was niet alleen een bedreiging voor het leven van de Brazilianen, maar ook voor het leven op aarde.” Waarom staan rechts-populistische leiders zo vijandig tegenover het milieu?
“Een groot deel van het politieke platform van die beweging is gestoeld op de ontkenning van de materiële werkelijkheid. Feiten worden beschouwd als onderdeel van de ‘samenzwering’ van woke tegen degenen die ons willen terugbrengen naar de oude waarden die zij beweren te vertegenwoordigen. Wetenschap wordt door fascisten en neofascisten beschouwd als diametraal tegengesteld aan hun agenda. Hun ideeën zijn gebaseerd op fantasie en op het idee dat een kleine groep mensen een door God gegeven recht heeft om alle anderen te domineren.
We hebben een reeks politieke leiders over de hele wereld die hierin lijken te geloven, en het levert een beweging op die inderdaad het leven op aarde bedreigt. Bolsonaro was een van de grootste bedreigingen waarmee de wereld te maken heeft gehad. Hij heeft de ontbossing in het Amazonegebied sterk uitgebreid, wat niet alleen een van de belangrijkste ecosystemen op aarde vernietigt, maar ook een bedreiging vormt voor de aardsystemen zelf. En hij maakte deel uit van een destructieve nexus van politici die ernaar streven milieuregels of zelfs maar enige beperking op het gedrag van machtige mensen af te breken.”
Greta Thunberg en de internationale klimaatbeweging Fridays for Future waren verrassend prominent tot 2020, toen het milieu een secundaire kwestie werd achter COVID-19. Denkt u dat de beweging sindsdien het momentum heeft weten te herwinnen?
“We waren er in 2019 bijna. Ik las een academisch artikel dat stelde dat we aan het eind van dat jaar en in begin 2020 dicht bij een politiek omslagpunt waren. Er is inmiddels een aanzienlijke hoeveelheid bewijs dat een grote omslag in de samenleving bereikt kan worden zodra je ongeveer 25 procent van de mensen bereikt met een nieuw idee, perspectief of een nieuwe manier van denken. Dan krijg je een sociale omslag en stapt de meerderheid van de mensen over naar dat standpunt. Maar toen kwam de pandemie die ons verhinderde om in groten getale bijeen te komen, wat essentieel is om politieke veranderingen teweeg te brengen. Nu moeten we de beweging opnieuw opbouwen. Het is moeilijk om de opwinding die er de eerste keer was weer op te wekken, maar er zijn opmerkelijke, verbazingwekkend moedige activisten over de hele wereld die proberen ervoor te zorgen dat onze bewegingen die de bewoonbare planeet verdedigen dat punt bereiken waarop hun ideeën gemeengoed worden.”
In juli stelde u op Twitter dat milieuorganisaties en ngo’s momenteel niet in staat zijn om de zaak van de milieubeweging effectief te bevorderen. Kunt u uitleggen waarom?
“Je zou kunnen denken dat hoe groter een organisatie wordt, hoe moediger en sterker die wordt, maar in de praktijk blijkt precies het tegenovergestelde. Hoe groter hoe bedeesder. En ik denk dat dat komt omdat een organisatie meer verstrengeld raakt met het establishment en meer te verliezen heeft – vooral wanneer die een zeer groot budget en veel leden heeft. In het Verenigd Koninkrijk hebben we bijvoorbeeld grote natuurbeschermingsorganisaties – de National Trust, de Royal Society for the Protection of Birds (RSPB), de Wildlife Trust – met samen 8 miljoen leden. Toch doen ze niets met dat lidmaatschap, ze mobiliseren de leden niet, ze sturen niet aan op politieke veranderingen. Het enige wat zij in hun recente geschiedenis hebben gedaan (de National Trust begon als een tamelijk radicale organisatie, maar is dat nu niet meer – red.) was het nastreven van kleine incrementele veranderingen door netjes te praten met mensen met macht. Zo hebben ze bijna niets bereikt.
Een deel van het probleem is dat hun visie op verandering al heel lang verkeerd is. Zij hebben betoogd dat er niet genoeg tijd is om het hele politieke en economische systeem te veranderen, en dat mensen dat niet zouden accepteren. Maar tegelijkertijd waren degenen die ik als onze voornaamste tegenstanders zie – de neoliberalen die milieuregelgeving, belastingen, vakbonden en protestbewegingen hebben afgebroken – in feite heel duidelijk over het feit dat systeemverandering de weg was die we moesten volgen. Zij gingen daar meedogenloos en zeer effectief mee door, en daarmee veranderden zij werkelijk de hele basis waarop de samenleving wordt bestuurd.”
Wat vindt u van de manier waarop de klimaatbeweging grijpt naar burgerlijke ongehoorzaamheid en disruptieve acties? Sommigen hebben betoogd dat acties zoals die met de soep op schilderijen niet helder in hun doelen zijn en een grotere terugslag veroorzaken dan positieve effecten.
“Burgerlijke ongehoorzaamheid is altijd een essentieel aspect geweest van politieke verandering. Als je kijkt naar alle grote verschuivingen die in de politiek hebben plaatsgevonden, dan zijn die, in ieder geval gedeeltelijk, gedreven door massale mobilisatie en burgerlijke ongehoorzaamheid. Algemeen kiesrecht en stemrecht voor vrouwen werden bereikt met behulp van burgerlijke ongehoorzaamheid. Hetzelfde geldt voor burgerrechten, het einde van de apartheid of dekolonisatie. Het is heel moeilijk om politieke veranderingen te bewerkstelligen als burgerlijke ongehoorzaamheid daar geen deel van uitmaakt. Zelfs als een bepaalde tactiek niet de juiste is, is dat geen argument tegen het principe van burgerlijke ongehoorzaamheid.”