Valt voortgaande economische groei wel te verenigen met een leefbare planeet? De twijfel daarover neemt toe. De beweging die pleit voor ‘ontgroeien’ wint aan populariteit in Europa. Maar wordt een Europese Unie die als eerste afziet van economische groei geen speelbal van andere grootmachten? We spreken erover met de Belgische geopolitieke denker Sven Biscop.
In november 2022 wint de Europese Unie een rechtszaak tegen Indonesië bij de Wereldhandelsorganisatie. Indonesië moet stoppen met zijn exportverbod op nikkelerts. Hoewel de uitspraak aan de meeste Nederlandse media voorbijgaat, komen hierin een aantal belangrijke vraagstukken rond geopolitiek, handel, duurzame ontwikkeling en de energietransitie bij elkaar. Wat is er gaande?
De EU en veel Europese landen zijn op dit moment bezig met een heroriëntatie als het gaat om de relatie met China. Lange tijd werd geloofd dat het nastreven van steeds meer economische verstrengeling met China zou leiden tot politieke liberalisering in het land. Het tegenovergestelde is echter gebleken: door onze toenemende economische afhankelijkheid van China is het steeds moeilijker geworden om op te komen voor onze eigen waarden. Ook Nederland zou nu een Chinabeleid moeten ontwikkelen waarin progressieve waarden en mensenrechten centraal staan.
De mondiale klimaatcrisis en de nationale stikstofcrisis confronteren ons met de grenzen aan de groei. Maar kunnen we economische groei wel loslaten in een wereld vol conflicten, waar het bbp geldt als een bron van macht? We spreken erover met Trineke Palm, veiligheidsexpert en directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie, en Hans Stegeman, hoofdeconoom van de Triodos Bank en columnist.
Een Europese Unie die het dogma van economische groei afzweert, kan gemakkelijker haar afhankelijkheid van energie en grondstoffen uit Rusland en China verminderen. Dat versterkt de Europese veerkracht. Minder afhankelijk worden van de Verenigde Staten op veiligheidsgebied is daarentegen een ingewikkelder opgave voor een post-groei-EU.
Autoritaire leiders binnen de eigen grenzen bemoeilijken het de Europese Unie om effectief te handelen. De EU moet harder optreden tegen regeringen die hun rechtsstaat en democratie uithollen.
De 'degrowth'-beweging wint snel aan populariteit in Europa. Zij bepleit het afzweren van economische groei. Maar kunnen we zonder groei nog voor onze waarden en belangen opkomen op het wereldtoneel? Jazeker, zegt duurzaamheidsexpert Gaya Herrington. Een Europese Unie die niet op groei maar op welzijn mikt, staat sterker op het moment dat de ecologie wraak neemt op de economie. Maar zij moet wel investeren in defensie en diplomatie.
Mensen die de Russische invasie van Oekraïne goedpraten, ze zijn nog steeds te vinden in het Westen. Het Twitterfenomeen Darth Putin neemt ze genadeloos op de hak. Hij heeft nu ook een boekje gewijd aan de kromme redenaties van Poetin-apologeten. Een recensie door Luuk van der Meer.
Het is onwaarschijnlijk dat we de ecologische crisis kunnen stoppen zolang onze economie blijft groeien. We kunnen ons dus maar beter voorbereiden op een toekomst zonder bbp-groei. Maar wat betekent een afscheid van de groei voor de positie van Nederland en de Europese Unie op het wereldtoneel? Kunnen we straks onszelf, de democratie en de internationale rechtsorde nog verdedigen tegen agressieve autocraten?