Kathalijne Buitenweg, één van de belangrijkste politici van GroenLinks, nam vorige week afscheid van de politiek. Eind deze maand verschijnt haar boek Datakracht en tegenmacht bij uitgeverij De Bezige Bij.
Het smart city-concept klinkt veelbelovend. Overheidstaken kunnen we sneller, goedkoper en efficiënter uitvoeren dankzij digitale technologie. Maar het leven van de dakloze Hassan staat in de smart city niet sneller of goedkoper weer op de rails, en de succesvolle zelfstandig ondernemer Esther verliest al haar rechten met één druk op de knop. Aan de hand van deze verhalen laat ik zien hoe en waardoor de overheid van karakter is veranderd door de toepassing van ICT.
De Amerikaanse Shoshana Zuboff, emeritus hoogleraar aan Harvard University, waarschuwt in haar boek 'The Age of Surveillance Capitalism' dat we in een nieuwe fase van het kapitalisme zijn beland. Een fase waarin Big Tech en steeds meer andere spelers op de markt winst maken met data die zonder toestemming van de burgers zijn verkregen en die dienen om toekomstig gedrag te voorspellen – met zeer kwalijke gevolgen voor de economie, de democratie en individuele burgers.
Gaat uw kind spijbelen? Komt uw buurman in de schulden? Wordt uw buurt crimineler? Dankzij slimme algoritmen kan de overheid dit steeds vaker voorspellen voordat de leerplichtambtenaar of de schuldsanering daadwerkelijk aan de deur klopt. Hoewel door slimme algoritmen verzamelde data kunnen leiden tot het vroegtijdig opsporen van armoede of het veiliger maken van een stad, roept deze aanpak ook de nodige vragen op. Hoe houden we politiek grip op slimme algoritmen en zorgen we ervoor dat nieuwe technologieën ons ten goede komen? Zeven politieke lessen van Albert Meijer, hoogleraar Publieke Innovatie aan de Universiteit Utrecht.
Te midden van de moeilijkheid ligt de mogelijkheid. Deze uitspraak van Albert Einstein behoort tot mijn favoriete citaten. Hij hangt bij ons thuis op de koelkast en in ingewikkelde tijden herinner ik mezelf aan deze wijsheid.
Slimme technologie kan de veiligheid van burgers vergroten, maar ook ondermijnen. Veiligheid omvat namelijk niet alleen de bescherming van lijf en goed, maar ook sociale, politieke en digitale veiligheid. Die vormen van veiligheid komen in het geding als overheden en bedrijven tal van gegevens over ons verzamelen in de openbare ruimte, of bij het gebruik van big data en algoritmen voor misdaadbestrijding diep doordringen in de persoonlijke levenssfeer van onverdachte burgers.
Mobility as a Service (MaaS) – letterlijk: mobiliteit als een dienst – is een veelbelovende, slimme technologie die (stedelijk) verkeer in goede banen kan leiden. Een MaaS-systeem koppelt zo goed als alle vervoersdiensten – van deelfiets tot hogesnelheidstrein – aan elkaar en met een handige app plant en betaalt de gebruiker zijn of haar reis. Maar MaaS kan ook publieke waarden zoals toegankelijkheid, privacy en duurzaamheid ondermijnen. Alleen als de overheid de regie houdt, kan MaaS bijdragen aan een eerlijk en groen vervoerssysteem.
De waarden democratie, verbondenheid, menselijke waardigheid, privacy, duurzaamheid en gelijkheid staan centraal in Handvest voor de Slimme Stad. Lokale politici en betrokken burgers die deze waarden delen, kunnen de beginselen uit het Handvest benutten om een geïnformeerd moreel oordeel te vellen over technologische vernieuwingen in hun gemeente.
Veel mensen voelen weerzin bij het idee dat alleenstaande tachtigplussers gezelschap krijgen van zorgrobots. Maar weerspiegelt die weerzin niet eerder onze angst voor de ouderdom dan een afwijzing van technologische innovaties? Het debat over technologie en zorg tijdens de conferentie Kan technologie ook links zijn? in de Eerste Kamer levert prikkelende vragen op, maar ook duidelijke antwoorden. De deelnemers zijn het erover eens dat patiënten en werknemers een zware stem toekomt bij de ontwikkeling van technologie voor de zorgsector.
Zorggegevens zijn intieme gegevens. Door digitalisering worden ze steeds makkelijker toegankelijk, ook voor bedrijven. Wat is de belofte van big data in de zorg en hoe beschermen we onze gegevens? Volgens twee digitale veiligheidsspecialisten moet de politiek snel in actie komen.