De kloof tussen stad en platteland verdiept zich. Terwijl steden als Amsterdam, Utrecht en Eindhoven groeien en bloeien, krimpen regio’s aan de randen van Nederland. Krimp betekent niet alleen minder scholen, minder ziekenhuizen en minder politiebureaus, maar ook meer werkloosheid, meer gezondheidsproblemen en meer energie-armoede. Ondertussen groeien anti-establishment partijen als PVV, Forum voor Democratie en BoerBurgerBeweging.
Het beroep op feiten is in de praktijk vaak een slinkse manier om anderen te intimideren en het zwijgen op te leggen. Voor het herstel van onderling vertrouwen in politiek en samenleving hebben we dan ook niet meer feiten nodig, maar juist meer bereidheid om te erkennen dat de ander ook (voor een deel) gelijk kan hebben. Democratie is immers niet het organiseren van waarheid, maar van twijfel.
‘Tijdperk van de betutteling is achter de rug’, aldus een recente krantenkop. Het artikel meldt hoe het ‘kokette, kleurrijke’ duo Edith Schippers, de huidige VVD-minister van Volksgezondheid, en Fleur Agema, vicefractievoorzitter van de gedoogpartij PVV, in de oppositie tegen het kabinet Balkenende-IV al samen optrokken tegen zaken als het antirookbeleid en het reclameverbod voor alcohol.
De milieubelastingen die GroenLinks bepleit, zoals de kilometerheffing, stuiten op maatschappelijke weerstand en populistische kritiek. Er is een manier om in te spelen op het wantrouwen tegen fiscale vergroening: het milieudividend.
Een halve eeuw na de opstand van 1968 is er een nieuwe consensus ontstaan. De neoconservatieve, nieuw-rechtse agenda van law and order vindt tot in de middenpartijen weerklank. De tijd is rijp voor een revolte. Links-progressieve krachten zijn daarbij aan zet.
De Franse filosoof Pierre Rosanvallon is een van de belangrijkste hedendaagse denkers over democratie. In zijn dit jaar verschenen boek De democratie denken beschrijft hij de democratie als een permanente reorganisatie van het sociale leven, een ‘werk in uitvoering’ dat nooit af kan zijn.
Politici hebben soms weinig respect voor de feiten: ze denken dat je ze kunt wegdiscussiëren. Maar politiek en wetenschap moeten elkaar juist respecteren.
Rechts-radicale partijen zijn internationaal in opmars en brengen de gevestigde politiek in een lastig parket. Om een effectief weerwoord te kunnen bieden is van belang om de oorzaak van rechtspopulisme te begrijpen. Recent onderzoek suggereert een samenspel waarbij culturele factoren de boventoon voeren. Linkse partijen doen er goed aan juist het economische conflict te benadrukken.
In economische modellen wordt steevast uitgegaan van ‘nutsmaximaliserende actoren’. De modellen zijn zo abstract dat er zelden gewag wordt gemaakt van de klasse waaruit deze actoren afkomstig zijn, wat hun huidskleur is, of het om mannen, vrouwen of transgenders gaat, hoe hoog of laag ze zijn opgeleid, of tot welke generatie ze behoren. Als je daar anno 2022 rekening mee houdt, verandert economics al snel in angrynomics, aldus economen Eric Lonergan en Mark Blyth, die hun boek deze titel gaven.
In een luttel aantal maanden werd het in 2021 verschenen boek boek Free: Coming of Age at the end of history van Lea Ypi een bestseller. Het is al in veel talen vertaald, waaronder het Nederlands. Ypi doceert aan de London School of Economics en werd in Albanië geboren. Het boek gaat over haar jeugd en beschrijft hoe ze als kind in een socialistisch land opgroeit, vervolgens als puber de transformatie naar een ‘opkomende economie’ meemaakt en haar land onder leiding van economische raadgevers, geheel volgens neoliberaal recept, na heftige politieke en economische crises, in een Westerse liberale markteconomie verandert. En daarmee volgens velen het eindstadium van de geschiedenis bereikt: beter dan dat kan het niet worden.