In bijna alle westerse democratieën menen politieke partijen de florerende populistische partijen te kunnen bestrijden door hun anti-immigratiestandpunten over te nemen. Maar zijn vluchtelingen wel echt wat mensen dwarszit? Politicoloog Hans Blokland denkt van niet, en maant politici om daadwerkelijk onderzoek te doen naar waar al dat onbehagen echt vandaan komt.
Juni 2016: de Britten verbazen vriend en vijand door in een referendum – met krappe meerderheid – te stemmen voor een vertrek uit de Europese Unie. Terwijl in Groot-Brittannië de kruitdampen neerdalen, ontvouwt zich een dubieuze politiek in Turkije, zijn de Verenigde Staten in de greep van de meest bizarre presidentskandidaat ooit, en is in Frankrijk al maanden de noodtoestand in werking. Om het nog gekker te maken, ligt het voorstel ter tafel om het Antropoceen, het geologische tijdperk van de mens, uit te roepen: ook moeder Aarde ontkomt niet aan onze krachten en kwinkslagen. Deze ‘zware’ opsomming signaleert echter eerder een politiek probleem dan een existentiële zaak. Aan de hand van de ‘Brexit’ en een ‘duurzaamheidsverkenning’ uit 2004 bekijk ik hoe de Groenen het politieke debat een constructieve draai kunnen geven en in de nieuwe politiek voorop kunnen gaan lopen.
De BoerBurgerBeweging (BBB) werd het grote succes bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart. Hoe moeten we het succes van deze partij begrijpen?
De kloof tussen stad en platteland verdiept zich. Terwijl steden als Amsterdam, Utrecht en Eindhoven groeien en bloeien, krimpen regio’s aan de randen van Nederland. Krimp betekent niet alleen minder scholen, minder ziekenhuizen en minder politiebureaus, maar ook meer werkloosheid, meer gezondheidsproblemen en meer energie-armoede. Ondertussen groeien anti-establishment partijen als PVV, Forum voor Democratie en BoerBurgerBeweging.
In economische modellen wordt steevast uitgegaan van ‘nutsmaximaliserende actoren’. De modellen zijn zo abstract dat er zelden gewag wordt gemaakt van de klasse waaruit deze actoren afkomstig zijn, wat hun huidskleur is, of het om mannen, vrouwen of transgenders gaat, hoe hoog of laag ze zijn opgeleid, of tot welke generatie ze behoren. Als je daar anno 2022 rekening mee houdt, verandert economics al snel in angrynomics, aldus economen Eric Lonergan en Mark Blyth, die hun boek deze titel gaven.
In een luttel aantal maanden werd het in 2021 verschenen boek boek Free: Coming of Age at the end of history van Lea Ypi een bestseller. Het is al in veel talen vertaald, waaronder het Nederlands. Ypi doceert aan de London School of Economics en werd in Albanië geboren. Het boek gaat over haar jeugd en beschrijft hoe ze als kind in een socialistisch land opgroeit, vervolgens als puber de transformatie naar een ‘opkomende economie’ meemaakt en haar land onder leiding van economische raadgevers, geheel volgens neoliberaal recept, na heftige politieke en economische crises, in een Westerse liberale markteconomie verandert. En daarmee volgens velen het eindstadium van de geschiedenis bereikt: beter dan dat kan het niet worden.
In hun Six Faces of Globalization (2021) maken Anthea Robert en Nicolas Lamp duidelijk dat er in westerse samenlevingen op dit moment minstens zes verhalen circuleren over wat er de laatste decennia aan de hand is. Eens gevierd als een onstuitbare kracht die de hele wereld Westers, welvarend en liberaal zou maken, is het Grote Verhaal over globalisering in een caleidoscoop veranderd waar elke draai aan de kijker een nieuwe visie en de plot voor een ander verhaal oplevert.
Links zit in de hoek waar de klappen vallen. De afgelopen decennia, maar zeker sinds 2017 staat links er electoraal slecht voor. Traditioneel links (PvdA, SP, en GroenLinks) haalde in 2017 37 zetels, minder dan de PvdA er alleen in 2012 had gehaald. In 2021 waren er daar nog maar 26 van over. De vraag is hoe dat kan. Recent onderzoek van Noam Gidron toont een mogelijke verklaring.
Het beroep op feiten is in de praktijk vaak een slinkse manier om anderen te intimideren en het zwijgen op te leggen. Voor het herstel van onderling vertrouwen in politiek en samenleving hebben we dan ook niet meer feiten nodig, maar juist meer bereidheid om te erkennen dat de ander ook (voor een deel) gelijk kan hebben. Democratie is immers niet het organiseren van waarheid, maar van twijfel.
‘Tijdperk van de betutteling is achter de rug’, aldus een recente krantenkop. Het artikel meldt hoe het ‘kokette, kleurrijke’ duo Edith Schippers, de huidige VVD-minister van Volksgezondheid, en Fleur Agema, vicefractievoorzitter van de gedoogpartij PVV, in de oppositie tegen het kabinet Balkenende-IV al samen optrokken tegen zaken als het antirookbeleid en het reclameverbod voor alcohol.