Naomi Klein verbindt in haar boek 'No Time' globalisering, privatisering en marktwerking met de bedreiging van klimaatverandering. Wat kunnen linkse partijen hiervan leren?
Wie ‘groen’ denkt, moet ‘rood’ doen – en andersom. Groene politiek vraagt om rechtvaardigheid: het beschermen van de kwetsbaren en het ter verantwoording roepen van de machtigen. En rode politiek vraagt om een niet-aflatende strijd voor een leefbare aarde, want alleen een leefbare wereld biedt alle mensen ongeacht de dikte van hun portemonnee, de kleur van hun huid en de plek waar hun wieg heeft gestaan een toekomst.
GroenLinks-aanvoerder Jesse Klaver sprak het slotwoord tijdens de Gaia-avond. Hij reageerde op de voorstellen van schrijver David Van Reybrouck om het ongebreidelde kapitalisme te temmen. “De reden waarom pakketbezorgers worden uitgebuit is ook de reden waarom onze aarde wordt uitgebuit: er worden geen grenzen gesteld. De strijd voor sociale rechtvaardigheid valt niet los te zien van de strijd voor klimaatrechtvaardigheid.”
Van de bekende Britse religiewetenschapper Karen Armstrong verscheen 'De Heilige Natuur'. De boodschap van haar boek is dat we de natuur niet langer als een bron van grondstoffen moeten beschouwen, maar als iets dat grote waarde in zichzelf heeft. Een fundamenteel andere manier van kijken en denken helpt om de klimaatcrisis tegen te gaan, zo meent ze.
De oorlog in Oekraïne heeft een einde gemaakt aan de illusie dat oorlog in Europa tot het verleden behoort. Decennialang was het Duitse buitenland- en veiligheidsbeleid gebaseerd op deze geruststellende gedachte. Zakelijke belangen waren sterker dan geopolitieke zorgen. Reinhard Olschanski pleit voor een nieuw Duits en Europees veiligheidsbeleid op basis van nauwe banden met Midden- en Oost-Europa, EU-integratie en de groene transitie.
Het idee om rechten toe te kennen aan de natuur komt op in een wereld die is getekend door de klimaatcrisis. Wat rechten in dit verband kunnen betekenen is een vraag naar de mogelijkheden van wetgeving en rechtshandhaving. Het Urgendavonnis, dat wereldwijd om die reden aandacht heeft getrokken, verdient het daarom preciezer te worden bekeken.
Nederland moet verduurzamen. Eindelijk lijkt het besef ingedaald dat klimaatverandering en afhankelijkheid van Russisch gas ons dwingen onze maatschappij radicaal anders in te richten. Dat is een enorme operatie; naast het bedrijfsleven en de industrie moet ook het energieverbruik van miljoenen huishoudens op de schop. Dat is niet goedkoop. Voor niets gaat de zon op, maar zonnepanelen, warmtepompen en dubbel glas kosten een flinke duit.
Onze relatie met de natuur is gestoeld op eigenaarschap en rentmeesterschap. De natuur is van ons, of is geleend, en moet daarom worden beheerd. In beide gevallen heeft de natuur een functie, namelijk het dienen van menselijke belangen. Hierin schuilt het risico van uitbuiting, en dat is wat in de moderne wereld gebeurt. Filosofe Isabelle Stengers schetst een alternatief systeem van ‘cosmopolitiek’ dat volgens Arthur Oldeman en Elze Vermaas handvatten biedt voor een systeem waarin de natuur een eigen stem heeft.
De wereld staat in brand. Drie crises komen samen: klimaat, corona en oorlog. Toen corona losbarstte, toen Limburg onder water liep, constateerden veel duiders van het nieuws, net als bij het uitbreken van de Oekraïne-oorlog, dat ‘het Westen’ in slaap gesust was. Maar het is tijd om te erkennen dat landen als Nederland vooral baat hadden bij ontkenning. We hebben lang de moeilijke keuzes voor ons uit geschoven door Oost-Indisch doof te zijn.
Het is een vergissing om de hoop op een ecologische omwenteling te zoeken in specifieke maatregelen of een uitgestippelde route. Hoop is niet het resultaat van de openbaring van een utopie, maar van verzet tegen de noodtoestand. Wie droomt van een ander economisch systeem moet daar zijn waar het huidige systeem ravages aanricht. Met dit essay wonnen Sara Van Rompaey en Seppe De Meulder de Grote Prijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022.