Als bedrijven blijven investeren in het ontginnen van olievelden, kolencentrales of ontbossing, weten we zeker dat we de klimaatdoelen bij lange na niet gaan halen. Europese regels om duurzame investeringen af te dwingen, zijn dan ook hard nodig. Deze regels moeten niet alleen alle investeringen langs een duurzaamheidsmeetlat leggen, maar ook in kaart brengen met welke investeringen we direct moeten stoppen. Helaas staan gevestigde belangen echte maatregelen tot nu toe in de weg.
Wittere wolken, spiegels in de ruimte, kunstmatig aangelegde bossen, fabrieken die CO2 uit de lucht trekken. Technieken om het klimaat te manipuleren en daarmee klimaatschade te beperken, winnen aan populariteit maar roepen tal van politieke vragen op. Want wie bepaalt of, hoe en waar de mens mag sleutelen aan het klimaat? En wie is verantwoordelijk voor de gevolgen?
Slimme technologie kan de veiligheid van burgers vergroten, maar ook ondermijnen. Veiligheid omvat namelijk niet alleen de bescherming van lijf en goed, maar ook sociale, politieke en digitale veiligheid. Die vormen van veiligheid komen in het geding als overheden en bedrijven tal van gegevens over ons verzamelen in de openbare ruimte, of bij het gebruik van big data en algoritmen voor misdaadbestrijding diep doordringen in de persoonlijke levenssfeer van onverdachte burgers.
De Franse filosoof Pierre Rosanvallon is een van de belangrijkste hedendaagse denkers over democratie. In zijn dit jaar verschenen boek De democratie denken beschrijft hij de democratie als een permanente reorganisatie van het sociale leven, een ‘werk in uitvoering’ dat nooit af kan zijn.
De Amerikaanse Shoshana Zuboff, emeritus hoogleraar aan Harvard University, waarschuwt in haar boek 'The Age of Surveillance Capitalism' dat we in een nieuwe fase van het kapitalisme zijn beland. Een fase waarin Big Tech en steeds meer andere spelers op de markt winst maken met data die zonder toestemming van de burgers zijn verkregen en die dienen om toekomstig gedrag te voorspellen – met zeer kwalijke gevolgen voor de economie, de democratie en individuele burgers.
Waartoe is onze economie op aarde? Op deze fundamentele vraag probeert Govert Buijs, bijzonder hoogleraar Politieke Filosofie en Levensbeschouwing aan de Vrije Universiteit, een antwoord te vinden.
Het pleidooi van de Schotse Verlichtingsfilosoof Adam Smith voor maximale economische vrijheid in zijn standaardwerk An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations uit 1776 is géén pleidooi voor een minimale overheid. Als er al zoiets bestaat als een ‘onzichtbare hand’ moet die zorgen voor economische voorspoed voor iedereen, en niet alleen voor de elite. Het boek is voor het eerst in het Nederlands vertaald.
Ik heb mijn eerste AOW te pakken en tot mijn verbazing deed me dat toch iets. Het gaf me niet zozeer een gevoel van ‘oud zijn’, maar juist van trots. Ik heb het toch maar mooi gehaald, dacht ik, toen ik naar het eerste bankafschrift keek waar de Sociale Verzekeringsbank op prijkte als afzender. 66 jaar en vier maanden. Daags na het ontvangen van mijn eerste AOW werd die leeftijd voor twee jaar gestold in het Pensioenakkoord. Een verstandige maatregel.
Het lijkt een voor de hand liggende oplossing: druk de maatschappelijke kosten van voedselproductie uit in de prijs voor een hamburger of een pak koekjes, en de overstap naar een vegetarisch en biologisch dieet is snel gemaakt. Toch zit er een belangrijk nadeel aan zogeheten true cost accounting: het reduceert het debat over duurzaam voedsel tot een kosten-batenanalyse en legt de verantwoordelijkheid voor verduurzaming bij de consument.
Handelsoorlogen, sancties, vijandige overnames, valutamanipulatie: een nieuwe economische orde verrijst. Om de Pruisische generaal en militair theoreticus Carl von Clausewitz te parafraseren: economie is de voortzetting van oorlog met andere middelen. De VS en China vechten hun strijd om geopolitieke heerschappij voornamelijk uit binnen de wereldeconomie, en Europa moet hier een weg in zien te vinden. zoals blijkt uit nieuwe voorstellen van de Duitse Groenen, is progressief beleid best verenigbaar met een ambitieuze handelspolitiek die ervoor zorgt dat dat Europa niet degradeert van speler naar speelterrein.